مسجد تاریخی «اهل الکهف» «یاران غار» یکی از مساجد تاریخی شگفت انگیز در استان تعز در جنوب غربی یمن است. بر اساس نشانه ها و مشخصاتی که در قرآن کریم برای این غار ذکر شده است، صحیح تر آن است که غار یافع را همان غاری بدانیم که ماجرای اصحاب کهف در آن رخ داده است. این غار نسبت به دیگر اماکنی که در اردن، ترکیه و سوریه وجود دارد، شباهت بیشتری به توصیفات قرآنی دارد؛ همچنین گفته های تاریخ نویسان قدیم نیز شاهدی بر این ادعا است.

بر اساس روایات تاریخی، مسجد اهل الکهف در المعقاب در بالای جبل صبر واقع شده و سه هزار متر بالاتر از سطح دریا قرار دارد بر قبر اصحاب کهف بنا شده است که در غاری عمیق قرار دارد و این مسجد، یک ساعت با شهر تعز فاصله دارد. مکان مسجد نیز با داستانی که در قرآن کریم آمده است مطابقت دارد و با طلوع و غروب خورشید توصیف شده در آن مطابقت دارد.

بر اساس گزارش‌ها، غار دارای یک ورودی طبیعی است که بین دو کوه که ظرفیت پناه دادن به هفت نفر را دارد و نه تاریک و نه روشن است، قرار دارد آیه هفدهم سوره «کهف» نیز این موضوع را تائید می کند که ورودی غار به سمت شمال است «وتری الشمس إذا طلعت تزاور عن کهفهم ذات الیمین وإذا غربت تقرضهم ذات الشمال وهم فی فجوة منه» (۱۷، کهف)

بلال الطیب، مورخ یمنی درباره این مکان، گفت: تاریخ دقیق مسجد اهل کهف هنوز مشخص نیست و بر اساس حافظه شفاهی، که عمدتاً ردیابی اسناد وقفی تاریخی است، اسناد  مسجد ممکن است ما را به حقایقی برساند.

این مسجد، دارای نمازخانه است که نمازهای پنج گانه در آن برپا می‌شود و پنجره ندارد و دارای ستون‌های چوبی است که سقف را نگه می‌دارد و در کنار آن، اتاق و شبستانی اسن که برخی از معلمان ودانش آموزان یتیم از آن استفاده می‌کنند.

در زیر مسجد نیز طبقه‌ای وجود دارد که به گفته اهالی برای نگهداری غلات از آن استفاده می شده است. محافل تعلیم و تربیت در خود مسجد برگزار می‌شد و برای دانش آموزان کوچک نیز در اتاق مخصوصی در کنار مسجد، قرآن کریم تدریس می‌شد.

این مسجد سه در دارد و بر در آن چشمه آبی به نام «عین الکوثر» قرار دارد. مسجد همراه با آب انبار بزرگی است که از آن آب برای وضو گرفته می‌شود و همچنین دارای مناره‌ای است که  به سبک قدیم زمان المظفریه ساخته شده است.

این مسجد دارای زیارتگاهی برای محقق اسلامی به نام «عبدالرحمن بن بکر» است که از الجزایر آمده بود تا محل داستان اهل غار را که در قرآن کریم ذکر شده است جستجو کند. در روایات آمده است که او از توصیفات ذکر شده در سوره کهف پیروی کرد تا اینکه یقین پیدا کرد که این مکان حاوی داستان اهل کهف است، اما از مدت زمان حضور محقق چیزی در دست نیست.

آرای علمی و تاریخی به اتفاق آرا اتفاق نظر دارند که تاریخچه ساخت مسجد به شکل کنونی به دوران خاندان رسول برمی‌گردد که یکی از خاندان حاکم بر یمن طی قرون میانه بوده است که به ساختن مساجد می پرداخته است.

توفیق السمیعی، محقق تاریخی نیز در این باره گفت: ملکه دارالدملوه که نبیله نام دارد و دختر ملک مظفر یوسف بن عمر بن علی رسول است، مسجد را ساخت. پس از مرگ پدرش در اواخر قرن هفتم هجری، نام مدرسه در موقوفه غسانیه ثبت شده است.

مسجد اهل کهف یکی از مهم‌ترین مکان‌های مذهبی در تعز به حساب می‌آید که شامل یک زیارتگاه مذهبی است و شاهد برگزاری مراسم سالانه در دهم ماه رجب است و بازدیدکنندگان از مناطق مختلف در این روز با آداب و رسوم مذهبی صوفیان آشنا می‌شوند.

این مسجد تاریخی امروز با  بی توجهی رو به رو است و بخش‌هایی از سقف آن فرو ریخته است که نیازمند مرمت است.